Medycyna tybetańska postrzega zdrowie w kategoriach równowagi. Według Tybetańczyków lekarz jest odpowiedzialny za leczenie choroby, a pacjent za jej przyczyny. Dlatego leczenie opiera się głównie na zmianie diety i stylu życia. Akupunktura i akupresura mają na celu przywrócenie równowagi energetycznej organizmu, której brak jest tożsamy z chorobą. Stosowane leki to preparaty ziołowe, roślinne i mineralne wyłącznie pochodzenia naturalnego. Leczenie według zasad medycyny tybetańskiej może być prowadzone równolegle z terapiami medycyny konwencjonalnej. To naturalna droga to zdrowia fizycznego i przywrócenia duchowej równowagi.
Zdrowie według medycyny tybetańskiej
Medycyna tybetańska postrzega zdrowie w kategoriach równowagi. Ciało ludzkie uważa za integralną całość składająca się z pięciu organów głównych: serca, płuc, śledziony, wątroby, nerek oraz sześciu organów dodatkowych połączonych z innymi delikatną siecią kanałów. Wiele czynników, takich jak: styl życia, dieta, warunki klimatyczne i pogodowe, stan ducha i umysłu czy predyspozycje genetyczne, może mieć dobroczynny wpływ na zdrowie lub zakłócać równowagę.
Podstawą medycyny tybetańskiej jest dzieło „Cztery Tantry”. Pierwsza księga dotyczy chorób, z jakimi można się spotkać, druga objaśnia anatomię i fizjologię człowieka, jego narodziny i śmierć, trzecia mówi o klasyfikacji chorób, ich przyczynach i leczeniu oraz wpływie natury na zdrowie, czwarta przedstawia główne metody diagnozowania oraz rodzaje lekarstw.
Na czym polega diagnostyka tybetańska?
Diagnostyka tybetańska obejmuje obserwację, osłuchiwanie, wywiad z chorym, badanie pulsu (ma aż 32 określenia), moczu i kału. Chorych leczy się preparatami pochodzenia roślinnego, zwierzęcego i mineralnego. Stosuje się również akupunkturę, upuszczanie krwi oraz masaż. Leczenie polega w znacznej mierze na zmianie stylu życia (w tym diety) oraz przyjmowaniu stosownych preparatów wedle wskazań lekarza. Składniki do wytwarzania preparatów leczniczych są pozyskiwane wyłącznie ze źródeł naturalnych, takich jak: zioła, rośliny i minerały. Takie leczenie można łączyć z medycyną konwencjonalną, jednak po zastosowaniu leków chemicznych należy zachować 1-2 godzinny odstęp, zanim przyjmie się preparaty naturalne. Najsłynniejszym tybetańskim lekiem jest mumio (baragszun), który zawiera 30 mikro- i makroelementów, 10 aminokwasów, witaminy z grupy B, C i A, jad pszczeli i olejki eteryczne. Mumio ma postać ciemnej kleistej substancji. Leczenie według zasad medycyny tybetańskiej można stosować tylko pod kontrolą specjalisty w tej dziedzinie.
Równowaga – zasada zdrowia według medycyny tybetańskiej
Medycyna tybetańska mówi, że powinna być utrzymana równowaga między trzema czynnikami, tzw. Nye-Pa, od których zależy zdrowie człowieka:
- R‑LUNG (wiatr; rządzony przez pożądanie) – odpowiada za aktywność fizyczną i psychiczną, oddychanie, wydalanie, płodność, menstruację i mowę.
- MHRIS – PA (ogień; rządzony przez nienawiść) – odpowiada za głód, pragnienie, trawienie, przyswajanie pokarmów, właściwą temperaturę ciała, cerę i cechy charakteru, jak odwaga i determinacja.
- BAK‑DAN (ziemia i woda; rządzone przez złudzenie) – odpowiadają za moc organizmu, stabilność umysłu, wagę, sen, a także tolerancję na różne czynniki zewnętrzne.
Zgodnie z wyobrażeniem starożytnych lekarzy wschodnich, ciało człowieka jest usiane wieloma punktami. Punkty te są ze sobą połączone kanałami zwanymi meridianami, przez które przepływa energia. Jeśli zostaną stwierdzone zaburzenia przepływu energii w meridianie, można je wyregulować przez nakłucie igłą określonego punktu na ciele pacjenta – na tym polega akupunktura.
Leczenie według medycyny tybetańskiej
Tybetańska filozofia leczenia mówi, że lekarz jest odpowiedzialny za udzielanie porad i leczenie choroby, a pacjent za jej przyczyny. Według Tybetańczyków pierwszą chorobą była niestrawność, a lekarstwem zagotowana woda, natomiast lekarz to osoba, która leczy z bólu, ćwiczy techniki medyczne i promuje zdrowie.
Jeśli choroba nie jest zbyt poważna, zaleca w pierwszej kolejności dietę i nakazuje choremu określone zachowanie. Ogólne zasady są następujące:
- pacjent R-LUNG powinien jeść produkty o dużej wartości odżywczej, tj. jagnięcinę, kurczaka, masło, melasę, cebulę, czosnek i imbi, może pić mleko, alkohol i jeść zupy.
- pacjent MHRIS-PA powinien jeść wołowinę, dużo warzyw, masło, chudy ser, pić dużo mleka i jogurtów, słabą herbatę oraz wodę źródlaną; produkty nie mogą być tłuste.
- pacjent BAK-DAN powinien jeść baraninę, ryby, gotowane warzywa, miód, pić przegotowaną wodę.
Masaż jest naturalną formą walki z bólem, która jest stosowana w medycynie tybetańskiej. W połączeniu z akupresurą (uciskiem punktów energetycznych na ciele) jest przydatny również do pobudzania meridianów, a przez to narządów wewnętrznych. Obie formy są uzupełnieniem ziołolecznictwa.
Medycyna tybetańska a religia
Medycyna tybetańska jest ściśle związana z praktyką religijną lekarza i pacjenta. Jeśli są buddystami, w czasie przygotowywania lekarstwa zaleca się odmawianie mantry buddyjskiej. Ponadto Tybetańczycy wierzą, że jeśli człowiek chce przedłużyć swoje życie, musi uratować odpowiednią liczbę zwierząt czy ludzi będących w niebezpieczeństwie (np. poprzez zakup na targu zwierząt przeznaczonych do konsumpcji i ich uwolnienie).
Pomimo że buddyzm nie zezwala na zabijanie jakichkolwiek istot żywych i wielu praktyków tej religii jest jaroszami, to niektórzy spożywają mięso zwierząt, jeśli nie zostały zabite specjalnie dla nich. Buddyzm sam w sobie nie narzuca żadnej konkretnej diety, w tym wegetarianizmu (np. Dalajlama jada mięso).
Ośrodki medycyny tybetańskiej
Obecnie główny ośrodek uprawiania medycyny tybetańskiej znajduje się w Dharamsala w północnych Indiach. Oprócz wiedzy medycznej naucza się tam także astronomii i religii, ćwiczy jogę i kung-fu. Wiedza buddyjska ma umocnić moralność lekarza, natomiast joga i kung-fu pomagać w określaniu pulsu i poznawaniu tajemnic ciała ludzkiego. W pierwotnej formie medycyna tybetańska przetrwała w Himalajach w Ladakh. Znana jest tam jako tzw. medycyna Amczi, a wiedza o niej i praktyka lekarska przechodzą z ojca na syna.